“Wax Isweydiini Ma Xumee.........”

DALJIRE - “Wax Isweydiini Ma Xumee.........”

By A. Geeljire

Dubbe iyo Doolaal duqay weeye magaalo oo dalkooda ilaasha. Waa laba aan kala daalin dariiqna aan wada qaadin. Midba duubka wanaagga dushaasuu ku sitaa iyagaaba is doortay.Waa laba aan debec yeelan oon hadal diirkaba saarin deelqaafna wuu ka dhacaa. Haddana inay is dilaan iyo dudmana loogama yaabo. Waa niman aan dan ka yeelan dadka kay ku arkaan waxay diidan yihiin ee duunkoodu la yaabo derejo uu doono ha yeeshee, kay daafacayaanna inta daaqsinta geela looga soo durki maayo. Ruuxay diiraddoodu haleesho daguugahay ka dhigaan dembina loo qabsanmaayo oo duqoodi Dhanxiirbaa digreetadaa u saxeexay ducana waabu u raacshay. Bartay doodda jilba iyo foodda ay is daraanna waa Danlaawoow mafrishkooda oo ay qadadii dabadeeda iyo duhurka ay ku kulmaan.

Dubbe:Horta bal dadkii Ina Rayaale laayay faataxada u mara. Ku dhaawacanna u duceeya. Aamiin.

Anigu waanigii ramadaanta noqon jiray suxufiga ee waraysiga Ina Rayaale la yeelan jiray. Markaa doorkan isgaaba shir jaraa’id qabtay oo Allaba waa sahlay...

Doolaal:Waar iminkaad Ina Rayaale isku qaadiye qoladan Ina Xaabsade ka daba hadashay ma idinkaa soo abaabulay?

Dubbe:Waar noo kaadi ninyow maalin ina xaabsadadahan maalin walba sii saqiiraya laga hadlo ma joognee.

Doolaal:Oo waayo?

Dubbe:Ina xaabsade arrinkiisu waa kii islaantii Majeerteen ee ganacsata ahayd ee Dubai tagtay oo kale.

Doolaal:Maxay samaysay?

Dubbe:Dubai bay safar ganacsi ku tagtay markaasuu askari laanta socdaalka ahi madaarka ku weydiiyay baasaboorkii. Way u dhiibtay. Wuu kala furay. Kaan imi,xisaab miidhan baa ku qoran, sawirkeediina kuma yaal. “eesh haadaa?” (waxani waa maxay?) buu su’aale. “Heedhe bal du’.” Bay tidhi. “Waar waa la ba’ay. Maandhow iska keen kaasi waa kii xiisaabtu iigu qornayde. Waakan kii saxa ahaa ee fiiri.” Bay tidhi intay mid kale u dhiibtay. Iminka Ina xaabsade intuu aamusnaa aamusnaa ayuumbuu isla kacay oo yidhi. “sida Dastuurku dhigayo madaxweynaha xil-ka-xayuubin laguma samayn karo sanadkiisa ugu dambeeya xilka.” Markii la weydiiyay na tusna, distoorkii Puntland ayuu soo dhuftay. Markay la yidhi waa sideena. Sida islaanta ayuu yidhi. “ ‘aar ma la ba’ay. Waar iska keen waa kii Puntiland eh. Belayaada jeebkan kale ayaan ku ogaaye kan yaa ku riday? Ma gabadhii dharka ii dhaqday. Mindha kii Fadaraalkana jeeb qaldan bay iigu ridday heedhe? Fanto ku dishay waa na kashiftay ay.”

Doolaal:idinku ninkii idinka soo horjeesta waxba u reebimeysaan dee.

Dubbe:Waar aan war saxaafadeedka kuu wadnee dhegeyso. Su’aalaha dhegeyso.

Doolaal:maxaan dhegeystaa Madaxweynuhu su’aalo in la weydiiyo wuu diiday eh.

Dubbe:Yeelkee dhegeyso anigu waan qortay su’aalahayga ee isgaa ka cararay eh. Anigu dadkaan u sheegayaa. Sidan bay u dhaceen:

1. Madaxweyne, shir saxaafadeed baad qabatay wax cusbna maad sheegin ee eedaynta mucaaradka iyo wakiilada ayuumbaad ku dheeraatay, wax niyad wanaaga maad muujin, hadal wanaagsan oo soo jiidasho leh maad odhan. Cuqdad iyo daciifnimo ayaa kaa muuqatay. Maxaad u qabatay shirka ee muraadkaagu ahaa?

2. Berigii hore markaad muwaadiniinta layso waxaad odhan jirtay “ciidanku qalabka ka -hor -tagga mudaharaadka ma haysto ee xabbad nool buu ridayaa. Hadda qalabkii waad heshay oo illa suntii qiiqa waad haysaa ee maxaad dadka u laysay ee aad xabadda nool ula dhacday?

3. Dhallinta waxaad tidhi “ nin kursi doonayaayi yuu idiin soo saarin xabbadda..” iyana waxay leeyihiin “nin kursiga ayaan khasab iyo xabbad ku haysanayaa leh sida Rayaale ma oggolin.” Sidee isugu keenaysaan?

4. Waxaad tidhi “dhiiggiina difaaca qaanka oo qudha u daadiya.” Difaaca Distoorko miyaanu difaaca qaranka ahayn?

5. Waxaad tidhi. “waxaan micno lahayn ha ku dhimannina oo haw soo bixina.” Haddaad ogtahay inaanu macno lahayn maxaad dadka ugu laynaysaa waxaan macno lahayn?

6. Waxaad tidhi. “tuug baanu laynay markii mudaharaadka.” Haddii tuug la laynayo waxa la leeyahay adiga tuug kaa weyni ma jiro oo qarankii oo dhan baad ku tagri fashay ee maxay askartu kuu dili weyday adiga?

7. Had iyo jeer waxan kaa maqlaa oo aad ku faanta “Shirguddonka Wakiilada anigaa berigii u tanaasulay bay ahayd oo u ogolaaday inay noqdaan shirguddoon” maxaa faanka beenta ah kuugu wacan illayn golaha mucaarad baa aqlabiyadda haysta oo cod ku doortay sida nidaamku yahay eh? Ma beentaadaad rumaysataa?

8. Had iyo jeer waxaad tidhaahdaa “albaabkaygu wuu furan yahay” hadddaba haddii marka albaabkaaga laga soo galo ee lagula xaajoodo aad laba isku darsatay. 1) inaan waxba kaa go’in iyo 2) inaad wixii lagu heshiiyo ka baxdo oo aanad cahdi lahayn maxaa baasee albaakaaga laga soo doonayaa? Ma kuraasidan xun xun ee aad sidii islaamaha bacda ku xidhay ayaanu daba dhididkooda wax ku falaynaa?

9. Haddaad nin talo oggol tahay sidaad ku andacooto, adigoo weligaaba diiwaan gelin isku dhejinayay oo lahaa waa sharci haddii aad isku qancisay inay diiwaangelintu qaldan tahay maxaad dadkan talada kula leh ugu yeedhi weyday ee aad u odhan weyday sidan baan wax u arkaa ee maxaynu yeelnaa ee inoo dan ah? Miyaanay taasi munaafaqnimo ahayn?

10. Had iyo jeer caalamaka ayaad wax nooga sheegta. Ta u dambeysay waxaad tidhi. “baarlamaanada caalamku way si dilaan oo waa caadi.” Miyaad aragtay weli baarlamaan askar loo soo diro oo laga qufulo golahooda? Ta kale caalam maad arag, waxna ma akhridid, laba goor baad debedda u baxday oo marna lacag aad naga xadday baad ilko ku soo gashatay marna dumar tuweysaya ayaad London ku soo daawatay waa maxay caalamkan aad nooga sheekaysaa horta? Waxaan ilaabay markii kale ee Djibouti baasaboorka u doonatay.

11. Waxaan maqlay beri baa Xaaji Cabdikariim Xuseen(waraabe) ilaahay caafimaad ha siiye, qolo Habar jeclo ahi u tagtay oo caddaalad xumo lagula kacay reerka uga cawdeen. Wuxuu ugu jawaabay. “Habar jeclooy haddaa caddaalad doonaysaan horta dhinta. Aakhiro ayay caddaaladi jirtaaye.” Iminka Ina Rayaalow saw arrinkaagu maaha haddaa caddaalad doonaysaan horta xabaddayda u soo badheedha?

Doolaal:Waar naga daa waxaasi su’aalo maahee. Sheeko kale keen. Waa maxay qabyaaladdan iyo afxumadan aad suxufiga ku sheegaynaysaa?

Dubbe:Albaabkaygu wuu idiin furanyahay ciddii su’aalo dheeraada rabta. Anigu ma waxbaan dhimay sidaan wax u arkayay ayuumbaan sheegaye. Waar bal kaalaya...

Waa inoo qoraalka xiga haddii Eebbe idmo.

A. Geeljire